Zaza tesbihleri, günümüzde sadece bir ibadet aracı veya aksesuar olmaktan çok, köklü bir geçmişi yansıtan tesbihlerdir. Genellikle doğal malzemelerden ve özel işçiliklerle üretilen bu tesbihler, basit bir sayma aracı olmanın ötesinde, Zaza kimliğinin ve inanç sisteminin önemli bir parçası olarak görev yapar.

Tesbih yapımında doğal taşlar, ağaçlardan üretilen malzemeler, cam ve metaller, fiber malzemelerinin yanı sıra hayvansal malzemeler de sıklıkla kullanılmaktadır. Geçmişten günümüze insanlar, tesbih yapımında bulundukları coğrafya ve yaşam alışkanlıklarına göre malzeme üretirken, hayvansal malzemeler de çeşitli sebeplerden dolayı uzun yıllardır tesbih üretiminde yer almıştır.

Farklı din ve kültürlerde kullanılan, birçok tür ve çeşidi bulunan tesbih, genellikle yuvarlak veya oval şekilli bir araçtır. İslam dünyasında zikir ve dua etmek için yaygın olarak kullanılan tesbihler, Budizm, Hinduizm ve bazı Hristiyan mezheplerinde de meditasyon ve dua amacıyla kullanılır.

Tesbihler, yüzyıllar boyunca ibadet amacıyla kullanılsa da, özellikle Osmanlı İmparatorluğu döneminde sadece bir dini araç olmaktan çıkıp sosyal hayatın vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir. Hem kadınlar hem de erkekler tarafından kullanılan tesbihler, 15. yüzyıldan itibaren çeşitli malzemelerden üretilmeye başlanmış ve işlemeler ile süslemelerle bir statü simgesi olarak rol almıştır.

Oltu taşı tesbih, estetik görünümü ve mistik özellikleriyle tesbih meraklılarının en çok tercih ettiği modeller arasında yer alıyor. Türkiye'nin Erzurum ilinin Oltu ilçesine özgü olan bu taş, dünyada eşi benzeri az bulunan bir taş olup, yapılan tesbihler dünyanın dört bir yanından ilgi görüyor.

Namaz tesbihi, İslam dininde hem adet hem de bir ibadet aracı olarak kullanılmaya devam etmektedir. Namazların ardından okunması sünnet olan tesbih dualarının sayılarını saymakta kolaylık sağlayan tesbihler, şekilleri, üretildikleri malzemeler, süslemeleri ve imamelerindeki ayrıntılarla göründüğünden çok daha karmaşık bir yapıya sahiptir.

Kazaz, geçmiş dönemde oldukça popüler olan ancak modern üretim tekniklerinin yaygınlaşmasıyla artık günlük hayatta kullanımdan kalkan ipek işleme sanatını icra eden kişiye denir. Sadece bir el sanatı değil, aynı zamanda kültürel miras olan kazazlık, geçmişten günümüze uzanan estetik anlayışın ve el becerisinin bir yansımasıdır.

Estetik görünümü ve dayanıklılığı ile dikkat çeken katalin tesbih, özel bir reçine türü olan katalin maddesinden üretilmiş bir tesbih türüdür. Son derece şık bir görünüme sahip olan bu tesbihler, günümüzde nadir bulundukları için özellikle koleksiyonerlerin seçkileri arasında yer alır.

İşlemeli tesbihler, sadece bir dua ve zikir aracı olmaktan çıkıp, üretiminde kullanılan teknikler ve estetik görünümüyle bir sanat eserine dönüşmüş özel ürünlerdir. Yüzyıllar boyunca dini amaçlı kullanılan tesbihler, üzerlerindeki işlemelerle göz alıcı bir şıklığa ulaşırken, değerli bir hediyelik eşya ve koleksiyonerlerin peşinde koştuğu kıymetli bir parça haline gelmiştir.

Fil dişi, estetik görünümü, nadir bulunurluğu ve yüksek fiyatları ile oldukça kıymet gören hammaddeler arasında yer alıyor. Birçok ülkede üretimi ve ticareti yasaklanan fil dişinden yapılan ürünler rağbet görürken, bu ürünler arasında fil dişi tesbihler de bulunuyor.

Fiber tesbih, günümüzde hemen her yerde rastlanan tesbih türlerinden biri olarak dikkat çekiyor. Taş, ağaç ve kemikten yapılmış tesbih türlerine oranla uygun fiyatı ve renk çeşitliliği ile dikkat çeken fiber tesbihler, kendine geniş bir kullanıcı kitlesi buluyor.

Deve kemiği, yüzyıllar boyunca farklı kültürlerde dayanıklılığı nedeniyle kullanılan ürünlerden biri olarak günlük hayatta var olmaya devam ediyor. Çöl ikliminde yaşayan develerin kemiklerinin işlenmesiyle elde edilen deve kemiği ürünler farklı alanlarda kullanılmaya devam ediyor.

Abanoz ağacı bilinen en değerli ağaç türlerinden biri olarak karşımıza çıkıyor. Yüzyıllardır farklı kültürlerde farklı alanlarda kullanılan abanoz ağacı sahip olduğu özelliklerle dikkat çekiyor.

99’luk tesbih İslam kültüründe kendine yaygın bir şekilde yer buluyor ve hemen her evde, cami ve mescitlerde 99’luk tesbihler sıkça kullanılıyor. Özellikle kutsal toprakların ziyaretinin ardından hediyelik olarak dağıtılan tesbihler, son dönemlerde doğum ve sünnet sebebiyle düzenlenen mevlit törenlerinde de popüler bir hediyelik eşya olarak tercih ediliyor.

33’lük tesbihler en çok kullanılan tesbih çeşitleri arasında yer alırken hem dini hem de geleneksel bir anlam da taşıyor. Pratikliği ve boyutları ile her yerde kolaylıkla bulunup kullanılabilen 33’lük tesbihler, koleksiyonerlerin de en önem verdiği parçalar arasında adından söz ettiriyor.

Telkari tesbih çeşitleri günümüzde en çok beğenilen ve fiyat açısından diğer pek çok tesbih çeşidine göre pahalı olan tesbihler arasında yer alıyor. İnce bir işçilikle hazırlanan telkari tesbihlerin her bir tanesi üzerinde büyük bir emek bulunuyor. Kültürel bir sembol haline de gelen telkari sanatının en güzel örneklerinden olan bu tesbih çeşidi yurt içinde ve yurt dışında kullanıcılar ve koleksiyoncular tarafından yoğun ilgi görüyor. Özellikle Mardin bölgesinde yoğun olarak üretilen telkari tesbih çeşitleri işçiliği ve modellerinin farklılığının yanı sıra maddi ve manevi açıdan değeri ile de öne çıkıyor. Sadece telkari ustaları tarafından yoğun bir emek harcanarak yapılan her bir tesbih bir diğerinden farklı oluyor. Bu da telkari tesbihlerin değerini artırıyor. Ayrıca bu tesbihlerin yapımında kullanılan gümüş de kıymetinin artmasına yol açıyor.

Tropik bir bitki olan kuka ağacı genellikle Kuzey Afrika ve batı Asya’ya özgü olarak biliniyor. Yüzyıllardır geleneksel tıpta şifasından faydalanmak için kullanılan bu özel bitkinin yaprakları çay ve salata yapımında kullanılırken kukadan yapılan tesbihler özellikle Türk toplumunda büyük ilgi görüyor. Türkiye ile birlikte dünyanın farklı bölgelerinde de yetişen kuka ağacı sıcağa ve soğuğa dayanıklı yapısı ile dikkat çekerken antiseptik özelliği ile tesbih malzemesi olarak rağbet görüyor. Kuka ağacından yapılan tesbihler kullanıldıkça renk değiştiriyor. Kullanan kişinin ellerini devamlı bakterilerden temizlediği için de sağlığına olumlu katkıda bulunuyor…

Kiraz ağacı kırmızı ve beyaz renklerde bol sulu meyvesiyle gönülleri fethediyor. Ancak kiraz ağacının gövdesi de pek çok alanda kullanılıyor. Türkiye’de birçok farklı bölgede yetişen ve uluslararası bir üne sahip olan kiraz ağacı kolay yetişmesi ve zahmetsiz bakımıyla kendine olan rağbeti artırıyor.

Kehribar tesbih sadece şık ve zarif görünüşüyle değil taşıdığı anlamlar ile insanlar tarafından sıklıkla tercihe diliyor. Allah’a teslimiyet ve ibadet sembolü olarak görülen kehribar tesbih kişinin nefsini kontrol etmesine ve Allah’ın rızasına ulaşmasına yardımcı oluyor. Manevi gelişim ve arınma sembolü olarak da görülen kehribar tesbih inananlar arasında manevi bir bağ kurmaya yardımcı olur insanları birleştirir ve ortak bir amaç etrafında toplanmayı temsil eder.

Efe tesbih çeşitleri günümüzde farklı yaştan farklı statüde milyonlarca kişi tarafından kullanılıyor. Farklı malzemelerle hazırlanan efe tesbihleri şıklıkları ile göz kamaştırırken erkekler tarafından en yoğun şekilde kullanılan aksesuarların başında yer alıyor. Özellikle koleksiyoncuların yoğun ilgi gösterdiği efe tesbih modelleri kullanılan malzemeleriyle dikkat çekiyor. Kehribar çeşitlerinden doğal taşlara kemiklerden ağaç çeşitlerine kadar geniş bir malzeme yelpazesine sahip olan bu özel tesbihlerin püsküllerinde de farklı madenler ve modeller kullanılabiliyor. Böylelikle her zevke uygun eşsiz tasarımlara ulaşılabiliyor.